Η τυραννία της αξίας

Description

Τι έχει απογίνει το κοινό καλό;
Ζούμε σε επικίνδυνους καιρούς για τη δημοκρατία, σε μια εποχή όπου αυξάνεται η απόσταση ανάμεσα σε κερδισμένους και χαμένους. Είμαστε μάρτυρες μιας λαϊκιστικής εξέγερσης ενάντια στα παραδοσιακά κόμματα και τις ελίτ, που δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα αίτια αυτής της δυσαρέσκειας η οποία προκαλεί πολιτική αναταραχή σε ολόκληρο τον κόσμο. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, όπως και ο θρίαμβος του Brexit στη Βρετανία, ήταν μια οργισμένη αντίδραση ενάντια στην επί δεκαετίες αύξηση των ανισοτήτων και σε μια εκδοχή της παγκοσμιοποίησης η οποία ωφελεί εκείνους που βρίσκονται στην κορυφή, αφήνοντας στους καθημερινούς πολίτες ένα αίσθημα ανημπόριας και ματαίωσης. Ήταν επίσης μια μομφή ενάντια στην τεχνοκρατική αντίληψη της πολιτικής, που αδιαφορεί για την πικρία όσων αισθάνονται ότι έχουν χάσει το τρένο της οικονομίας και του πολιτισμού. Σε ανάλογο αδιέξοδο έχουν περιέλθει και οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Σύμφωνα με τον Mάικλ Σαντέλ, αν θέλουν τα παραδοσιακά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες, θα πρέπει να ξανασκεφτούν την αποστολή και τον σκοπό τους. Και για να το πετύχουν, θα πρέπει να διδαχθούν από τη λαϊκιστική διαμαρτυρία που τα εκτόπισε – όχι αντιγράφοντας την ξενοφοβία και τον έντονο εθνικισμό που τη χαρακτηρίζουν, αλλά λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις θεμιτές αιτιάσεις που βρίσκονται πίσω από αυτά τα διόλου ευχάριστα συναισθήματα. Θα πρέπει επίσης να ξανασκεφτούν κάτι πιο λεπτό, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: τη στάση μας απέναντι στην επιτυχία και την αποτυχία, που συνοδεύει τις τελευταίες δεκαετίες την αύξηση των ανισοτήτων. Η λαϊκιστική διαμαρτυρία δεν είναι μόνο μια εκδήλωση δυσφορίας για τους μετανάστες, την εξωτερική ανάθεση οικονομικών δραστηριοτήτων από τις επιχειρήσεις σε άλλες χώρες και τη μισθολογική στασιμότητα. Στρέφεται, δικαιολογημένα, και εναντίον της τυραννίας της αξίας.
Ο Σαντέλ επισημαίνει την αλαζονεία που γεννά η αξιοκρατία στους κερδισμένους και τη σκληρότητα που υφίστανται εκείνοι που μένουν πίσω. Προτείνει επίσης έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης της επιτυχίας – έναν τρόπο που αναδεικνύει τον ρόλο της τύχης στις ανθρώπινες υποθέσεις, ενθαρρύνει μια ηθική της σεμνότητας και της αλληλεγγύης, και είναι πιο ανοιχτός σε μια πολιτική που υπηρετεί την έννοια του κοινού καλού.