Φιλοσοφία και δικαιώματα του ανθρώπου

Περιγραφή

Ο Μπερνάρ Μπουρζουά, μεγάλος σύγχρονος ειδικός της νεότερης γερμανικής φιλοσοφίας, θεωρεί πως η φιλοσοφία του γερμανικού ιδεαλισμού και του Μαρξ μπορούν να βοηθήσουν τον σύγχρονο προβληματισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποτελούν άραγε απλό στρατήγημα των ισχυρών; Ο Μαρξ τα στιγματίζει ως απάτη γιατί τα συγκρίνει με την άνιση κοινωνική πραγματικότητα, και τα θεωρεί συνεπώς τέχνασμα των ισχυρών απέναντι στις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, με το οποίο νομιμοποιούν μια κατάσταση ανισότητας. Όμως δεν παύουν ν’ αποτελούν ιστορική κατάκτηση. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι στα “τυπικά” δικαιώματα που δέχονται τα πυρά του Μαρξ έχουν τώρα προστεθεί τα “κοινωνικά”: η Διακήρυξη του 1945 περιλαμβάνει δικαιώματα στην εργασία, στην περίθαλψη, αδιανόητα για τους συντάκτες της Διακήρυξης του 1789. Αυτά όμως τα κοινωνικά δικαιώματα είναι ακριβώς, κατά την άποψη του Μπουρζουά, ο στόχος της σοσιαλιστικής επανάστασης που οραματίζεται ο Μαρξ. Ο Μπουρζουά αναλύει πρώτα λεπτομερώς τα μεγάλα συστήματα του Καντ, του Φίχτε, του Έγελου. Τα ανθρώπινα δικαιώματα εμφανίζονται όλο και πιο κοινωνικά από τον έναν στον άλλον φιλόσοφο: περιορίζεται όλο και περισσότερο η ιδιοκτησία προς όφελος της ελευθερίας, που την θεωρούν και οι τρεις θεμέλιο όλων των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Κατά τον Μπουρζουά, αυτό φανερώνει τον βαθύτερο λόγο για την αντίστοιχη εξέλιξη των Διακηρύξεων από το 1789 στο 1945. Η μαρξική στάση είναι η εύλογη απόληξη μιας τέτοιας πορείας σκέψης.