Ένας άνθρωπος που κοιμάται

Description

O τίτλος του βιβλίου κλείνει με νόημα το μάτι στον Προυστ: «Ένας άνθρωπος που κοιμάται κρατά σε κύκλο ολόγυρά του το νήμα που δένει τις ώρες, την τάξη που ακολουθούν τα χρόνια και οι κόσμοι». Και λειτουργεί παραπλανητικά, διαβρωτικά, όπως διαπιστώνει στη συνέχεια ο αναγνώστης: ενώ στον Προυστ ο ύπνος αναδιπλώνει αλλεπάλληλες αναμνήσεις κι εκτείνεται στη διάρκεια του παρελθόντος, στον Περέκ κυριαρχεί η λευκότητα της ακυρωμένης σελίδας, όπου δεν εγγράφεται καμία ανάμνηση, κανένα ίχνος του παρελθόντος, καμία επιθυμία• ο άνθρωπος που κοιμάται ζει (σχεδόν δίχως να το «βιώνει») μέσα σ’ ένα εμμονικό, ξεκούρδιστο, παραλυτικό παρόν, δίχως ιστορία πίσω του, δίχως εκπλήξεις, σε καθεστώς αδιαφορίας, αδράνειας, ουδετερότητας.

Το τρίτο βιβλίο του Ζορζ Περέκ, μετά Τα πράγματα. Μια ιστορία της δεκαετίας του ’60 (1965) και το Ποιο παπάκι με νικέλινο τιμόνι στο προαύλιο; (1966) κλείνει την προ-ουλιπιανή του φάση: η χρονιά της έκδοσής του συμπίπτει με την είσοδο του συγγραφέα στο Εργαστήριο Δυνητικής λογοτεχνίας (OuLiPo) στο οποίο εφεξής θα θητεύσει με συνέπεια κι ενθουσιασμό. Ανήκει, λοιπόν, στην περίοδο όπου ο Περέκ ψάχνεται, συγκροτεί σταδιακά τη λογοτεχνική του ταυτότητα, προχωρεί ψηλαφητά στα μονοπάτια της γραφής, γνωρίζοντας ωστόσο ότι αυτός είναι ο ζωτικός του χώρος και ότι ο μόνος τρόπος να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και με τον κόσμο είναι να προσπαθήσει να τον διευθετήσει.

Η αυτοβιογραφική σκαλωσιά και σ’ αυτό το κείμενο του Περέκ, όπως σε όλα σχεδόν τα γραπτά του, είναι ορατή και ομολογημένη. Μεταγράφει σ’ αυτό το μαιανδρικό αφήγημα την καταθλιπτική κρίση την οποία βίωσε δέκα χρόνια νωρίτερα (1956) και για την οποία χρειάστηκε να καταφύγει στη μεσιτεία της ψυχανάλυσης. Από αυτήν την άποψη, Ο άνθρωπος που κοιμάται μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί και ως μυητικό αφήγημα, κεκτημένο μιας (μα)θητείας που συνεχίζει την όδευση προς μιαν αυτογνωσία, εύρεση –ή επανεύρεση– του εαυτού.