Σπινόζα

Περιγραφή

O Warren Montag έχει καταστεί γνωστός για τις μελέτες του γύρω από το έργο του Luis Althusser και γύρω από το έργο του Baruch Spinoza, ο οποίος υπήρξε σημαίνουσα αναφορά και συγκροτητικό στοιχείο του έργου του Althusser και μαθητών του, όπως ο Ε. Balibar και ο Ρ. Macherey, στην προσπάθεια τους να καταστήσουν το έργο του Marx “αναγνώσιμο”. Με το παρόν κείμενό του ο Montag αναδεικνύει τη σημασία της αλτουσεριανής “παράκαμψης” προς τον Marx μέσω του Spinoza, επισημαίνοντας ότι στον πυρήνα της σπινοζικής σκέψης έγκειται ένας φιλοσοφικός υλισμός εξόχως ριζοσπαστικός όχι μόνο για την εποχή του, αλλά και για τη δική μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

“Ο Spinoza εκδιπλώνει την ιδιαίτερη σύλληψή του για τον Θεό ακριβώς για να αντιμετωπίσει αυτήν την στρατηγική “αποπραγματοποίηση” της πραγματικότητας. Είναι, όμως, απαραίτητο να σημειωθεί εξαρχής ότι ο Spinoza αρνείται να αναστρέψει απλώς την ιεραρχική τάξη της πραγματικότητας, να διακηρύξει, όπως ορισμένα είδη υλισμού αρέσκονται να κάνουν, ότι εκεί όπου πριν αναγάγαμε την ύλη στο πνεύμα ή τη σκέψη, τώρα το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να αναγάγουμε τη σκέψη στην ύλη. Ένα τέτοιο σχέδιο ερμηνείας, όσο υλιστικές και αν είναι οι αξιώσεις του, μοιράζεται με το ιδεαλιστικό ισοδύναμό του την έννοια ενός ψευδαισθητικού ή φαινομενικού μέρους της πραγματικότητας που δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο γνώσης καθ’ εαυτό και δι’ εαυτό παρά μόνο τη στιγμή που παύει να υπάρχει και καταρρέει (ή “ανάγεται”) σε κάτι πιο πραγματικό από το ίδιο. Ο σπινοζικός Θεός είναι μια εννοιολογική συσκευή που αποτρέπει τον σχηματισμό οποιοσδήποτε οντολογικής ιεραρχίας, είτε ιδεαλιστικής είτε “‘υλιστικής'”. (Warren Montag)