Ο χώρος των λέξεων

Description

«Η ποιητική τέχνη που όρισε ο Μαλλαρμέ φέρει αυτό το περίπλοκο μάθημα που οι φουτουριστές ή οι υπερρεαλιστές, οι ποπ ή οι εννοιολογικοί καλλιτέχνες θα ανακαλύψουν ξανά και θα το εκφράσουν με τον δικό τους τρόπο: εκεί όπου η τέχνη δεν ορίζεται πλέον από τους κανόνες, εκεί όπου πρέπει, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, να αποδείξει η ίδια τον εαυτό της και να διαχωριστεί από τη μη τέχνη, δεν το μπορεί παρά μόνο αν ταυτιστεί με μια άλλη μορφή μη τέχνης. Γι’ αυτό και στον Μαλλαρμέ το ποίημα φτιάχνεται ως χωρική χάραξη και αντικείμενο του κόσμου. Το προσίδιο της τέχνης είναι πλέον να διαχωρίζει ανάμεσα σε καλλιτεχνικό και μη καλλιτεχνικό τρόπο, να θέτει την ταυτότητα της τέχνης και της μη τέχνης. Ότι ένα πράγμα είναι ή δεν είναι μια πίπα θα ήταν μικρής σημασίας εάν αφορούσε μόνο την αυθαιρεσία του σημείου. Έχει σημασία στον βαθμό που χρησιμεύει για να σχεδιαστεί αυτή η χειρονομία της τέχνης που διασχίζει την περιοχή της μη διακρισιμότητάς της από το αντίθετό της». (Jacques Ranciere)

Τον Δεκέμβριο του 1969 ο Βέλγος καλλιτέχνης Μαρσέλ Μπρουνταέρς παρουσιάζει στη Wide White Space Gallery μια λογοτεχνική έκθεση όπου προτείνει τη δική του ανάγνωση του ποιήματος «Μια ζαριά ποτέ δεν θα καταργήσει το τυχαίο» του Στεφάν Μαλλαρμέ. Ο Μπρουντσέρς παρουσιάζει δώδεκα πλάκες, όσες και οι διπλές σελίδες του ποιήματος του Μαλλαρμέ. Σε αυτές τις πλάκες το κείμενο αντικαθίσταται από μαύρες μπάρες, που συνεχίζουν ωστόσο να δηλώνουν την αρχική διάταξη του κειμένου στον χώρο. Ο Μπρουνταέρς αποτίει φόρο τιμής στον Μαλλαρμέ, μέσω της έκθεσης που του αφιερώνει, καθιστώντας μη αναγνώσιμο το ποίημά του. Αυτό ακριβώς το παράδοξο βρίσκεται στο κέντρο της διάλεξης που έδωσε ο Ζακ Ρανσιέρ στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Ναντ στις 9 Ιανουαρίου του 2004 στο πλαίσιο της έκθεσης Marcel Broodthaers, Un jardin d’hiver… Η συνάντηση του Μπρουνταέρς με τον Μαλλαρμέ συνιστά ένα παράδοξο, το οποίο επιτείνεται από τη δήλωση του Μπρουνταέρς ότι ο Μαλλαρμέ είναι «ο θεμελιωτής της σύγχρονης τέχνης». Στη διάλεξή του ο Ρανσιέρ θα επιχειρήσει να αναλύσει αυτό το παράδοξο μέσα από την οπτική της σύγχρονης ιστορίας της τέχνης και κυρίως μέσω ενός στοχασμού για τη σχέση ανάμεσα στις λέξεις και στον χώρο με κριτικές προεκτάσεις στην έννοια του μοντερνισμού και στις σχέσεις ανάμεσα σε αισθητική και πολιτική.