Η επανάκαμψη της πρωτόγονης κοινωνίας

Description

Το κλασικό αυτό έργο είναι μια ιστορία των τρόπων με τους οποίους οι ανθρωπολόγοι έχουν σκεφτεί την “πρωτόγονη κοινωνία”. Η μελέτη της ήταν ένα από τα προγράμματα που ανέδειξαν την ανθρωπολογία σε επιστήμη στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Επρόκειτο για μια εξειδικευμένη προσπάθεια στο πλαίσιο ενός ευρύτερου λόγου, που αγκάλιαζε τότε τις μελέτες της “πρωτόγονης” νοοτροπίας και τις θεωρητικές εικασίες αναφορικά με την προέλευση της γλώσσας και της θρησκείας. Όλα αυτά τα ζητήματα συνδέονταν άρρηκτα με το μεγάλο δαρβίνειο ερώτημα περί των απαρχών του ανθρώπου. Ωστόσο, η ιδιάζουσα, νεωτερική εκδοχή της ιδέας της “πρωτόγονης κοινωνίας” αποτελεί ένα αυτοτελές θέμα.
Η δυτική μυθοπλασία παρουσιάζει βαθιές συνέχειες όσον αφορά μακρινούς λαούς και απώτατους προγόνους. Οι ευφάνταστοι νομικοί που έγραψαν για την “πρωτόγονη κοινωνία” στις δεκαετίες του 1860 και ’70 είχαν υπόψη τους διαμάχες που μπορούσαν να αναχθούν έως και δυόμιση χιλιάδες χρόνια πίσω. Ο “βάρβαρος” των αρχαίων Ελλήνων και ο “άγριος” των Ευρωπαίων της εποχής των Ανακαλύψεων, μεταμορφώθηκε στον “πρωτόγονο” των ανθρωπολόγων. Ο Άνταμ Κούπερ παρακολουθεί πώς μέσα από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις ο μύθος του “πρωτόγονου” κατόρθωσε να υιοθετηθεί από ποικίλες θεωρητικές σχολές και να εξυπηρετήσει διαφορετικά ιδεολογικά ρεύματα επειδή η “πρωτόγονη κοινωνία” αποτελεί την κατοπτρική εικόνα της σύγχρονης, το φαντασιακό αντίστροφο του δυτικού “Πολιτισμού”. Στη σημερινή του μορφή ο “πρωτόγονος” φέρει το όνομα “ιθαγενής” και “αυτόχθονας”, αντανακλώντας μια ρομαντικοποιημένη αντίδραση στον “Πολιτισμό” και την “επιστήμη”.
Μέσα από συναρπαστικές επισκοπήσεις των κλασικών κειμένων της ανθρωπολογίας και με αναφορά σε σύγχρονες εκδοχές του μύθου της “πρωτόγονης κοινωνίας”, που τον βλέπει να αναβιώνει στο “κίνημα των ιθαγενών λαών”, ο Κούπερ αποκαλύπτει πώς εσφαλμένες θέσεις μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ακαδημαϊκής έρευνας αλλά και πολιτικών προγραμμάτων.