Δια πυρός και σιδήρου

Description

Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, από το 1914 ως το 1945, στάθηκε μια εποχή πολέμων, καταστροφών και επαναστάσεων που πέρασε την Ευρώπη διά πυρός και σιδήρου. Σύμφωνα με τον Enzo Traverso, η έννοια του “ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου” επιτρέπει να ερμηνεύσουμε αυτόν τον τρομερό συνδυασμό ολοκληρωτικού πολέμου χωρίς κανόνες και όρια, τοπικών εμφυλίων πολέμων και γενοκτονιών, που περιλάμβανε επίσης τη σύγκρουση ανάμεσα σε αντίθετες κοσμοθεωρίες. Στοιχεία αυτού του πανευρωπαϊκού εμφυλίου: το μίγμα αρχαϊκής βίας, ψυχρής διοικητικής βίας και νεωτερικής τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε για την εξολόθρευση του εχθρού, η συστηματική επίθεση εναντίον του άμαχου πληθυσμού που βομβαρδίστηκε, εκτοπίστηκε ή εξοντώθηκε μαζικά, οι ποικίλες όψεις της στρατιωτικοποίησης των πολιτών και η συγκινησιακή κλιμάκωση των συγκρούσεων στους κόλπους διχασμένων κοινωνιών (Σοβιετική Ένωση 1917-1923, Ισπανία 1936-1939, Αντίσταση 1939-1945), ακόμα η εισβολή του φόβου και της φρίκης του θανάτου στο μυαλό των ανθρώπων.

Εστιάζοντας στους στρατευμένους πρωταγωνιστές, ο Traverso αναλύει τις θέσεις εκείνων των διανοούμενων του μεσοπολέμου που, μέσα από αντίθετες επιλογές, πήραν θέση στη σύγκρουση, από τον Βάλτερ Μπένγιαμιν ή τον Αντόνιο Γκράμσι ως, στην άλλη πλευρά, τον Ερνστ Γιούνγκερ ή τον Καρλ Σμιτ. Εξετάζει τέλος τις αντινομίες του αντιφασισμού, χωρίς να αποφεύγει κρίσιμα ερωτήματα όπως οι δεσμοί με το σταλινισμό ή η τύφλωση μπροστά στο ολοκαύτωμα.

Τούτο το βιβλίο τοποθετείται ενάντια σε μια τρέχουσα αναθεώρηση αυτής της ιστορικής περιόδου που, κάτω από το κάλυμμα μιας κριτικής στη φρίκη του ολοκληρωτισμού, τείνει να καταδικάζει στο αδιαχώριστο καθαρτήριο των ιδεολογιών όσους συμμετείχαν ενεργά, φασίστες κι αντιφασίστες το ίδιο, σάμπως πέρα από τα θύματα, που σήμερα εξυμνούνται αναδρομικά, όλοι οι γάτοι του παρελθόντος να ήταν γκρίζοι.