Amour

Περιγραφή

Ο τρόπος που ο Νίκος Κεσσανλής φωτογράφιζε επί χρόνια τη Χρύσα Ρωμανού δεν έχει ούτε μακρινή σχέση με τα συνήθη λάφυρα διακοπών που φέρνουν τα ζευγάρια στην επιστροφή τους από ένα ταξίδι. Με την πρώτη ματιά αντιλαμβανόμαστε την εμμονική προσήλωση του φακού σε κάτι μυστηριώδες, έκκεντρο και αλλόκοτο. Για να το προσεγγίσουμε πρέπει να ξεχάσουμε ό,τι ξέρουμε, ό,τι έχουμε μάθει να θεωρούμε φωτογραφικό πορτραίτο. Και να εξοικειωθούμε με μια σειρά χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν εκ βάθρων τη φωτογραφία διακοπών, μετατρέποντάς την σε αξιέραστη ιστορία. Τι κάνει ο Κεσσανλής; Κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκανε τον 18ο αιώνα ο Caspar David Friedrich, αυτός ο απαράμιλλος ζωγράφος ρομαντικών τοπίων, σκοτεινών ουρανών και γοτθικών ερειπίων. Τοποθετεί τη γυναίκα του μέσα στο τοπίο, επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος να φωτογραφίσει τα αξιοθέατα. Μοιάζει να πιστεύει ότι μια αξιοθέατη παρουσία όπως η Χρύσα («πιστέψτε με όταν λέω / ήταν όμορφη», γράφει ο Miroslav Holub) δίνει στο τοπίο όχι μόνο την ένταση που χρειάζεται, αλλά και τον λόγο της ύπαρξής του. Αν η οπτική εξομολόγηση της σαγήνης του Άλλου δεν είναι η πιο ρομαντική αντίληψη της συντροφικότητας, τότε ποια είναι; […]
Τώρα που μοντέλο και φωτογράφος δεν ζουν πια, αγωνίζομαι να καταλάβω πώς μια ηρωίδα κερδίζει την αιωνιότητα, χωρίς καν τη φιλοδοξία να γίνει ηρωίδα. Είναι το βλέμμα; Η δύναμη του μοτίβου; Η σταδιακή εξοικείωση; Όχι, είναι η ειλικρίνεια. Ο φωτογράφος είναι ειλικρινής, το μοντέλο είναι ειλικρινές επίσης. Κάτι κυτταρικό, κάτι που οφείλουμε στις αρχέγονες αφηγήσεις γύρω από τη φωτιά, μας επιτρέπει να διακρίνουμε την ειλικρίνεια της πρόθεσης, να τη διαχωρίζουμε από το μελό, τη σοβαροφάνεια, το ναρκισσισμό. Ένας άντρας φωτογραφίζει τη γυναίκα του. Στη φωτογραφία δεν είναι μόνη της – είναι και οι δύο. Εκείνος που κοιτάζει κι εκείνη που (δεν) εγκαταλείπεται αδιαμαρτύρητα στο βλέμμα. Δεν είναι ούτε καν οι δυο τους. Είμαστε όλοι εμείς που κοιτάζουμε τον Νίκο να κοιτάζει τη Χρύσα. Ως αναγνώστες και θεατές ταυτιζόμαστε και πάσχουμε όταν η αφήγηση μας συμπαρασύρει και μας ρουφάει σε μια ιδιωτική σκηνή. Σε μια σκηνή που γίνεται δική μας. «Είμαι εγώ που κοιτάζω, εγώ που με κοιτάζουν», λέμε ασυνείδητα, παίζοντας το πιο παλιό, το πιο ανακουφιστικό και εκπαιδευτικό παιχνίδι ρόλων.

Ο Νίκος Κεσσανλής (1930-2004) γνωρίζει τη Χρύσα Ρωμανού (1931-2006) τα χρόνια που φοιτούν και οι δυο τους στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Ξανασυναντιούνται το καλοκαίρι του 1961, παντρεμένοι ήδη και οι δυο τους με άλλους, όταν η Χρύσα φτάνει στο Παρίσι με την υποτροφία Μαρίας Κασιμάτη. Ο Νίκος ζει ήδη στο Παρίσι ως αναγνωρισμένος καλλιτέχνης της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, κάτοχος του βραβείου Amedeo Modigliani και του Premio Lissone, καθώς και του τιμητικού επαίνου στην Biennale του Σάο Πάολο μεταξύ άλλων. Συστήνει τη Χρύσα στον κύκλο του – ανάμεσά τους ο Jean Tinguely, ο Mimmo Rotella, ο Pol Bury, ο Marcel Broodthaers, ο François Arman και ο Christo πριν φύγει για τις ΗΠΑ. Παρά τις περιορισμένες οικονομικές τους δυνατότητες, ταξιδεύουν συνεχώς για να δουν εκθέσεις και νέα μέρη. Το 1965 η Χρύσα και ο Νίκος παίρνουν αμφότεροι διαζύγιο και αποφασίζουν να ζήσουν μαζί. Η Χρύσα ήδη δουλεύει στο ισόγειο της Rue de l’Ouest, στο σπίτι του Νίκου, απλώς ανεβαίνει έναν όροφο για να μείνει μαζί του. Όπως σε όλη τη μετέπειτα ζωή τους, μοιράζονται την κατοικία τους αλλά διατηρούν χωριστό εργαστήριο. Το 1966 η Χρύσα ερωτεύεται τη Νορμανδία και πείθει τον Νίκο να αγοράσουν μια ετοιμόρροπη αγροικία 150 τετραγωνικών, η οποία με πολλή προσωπική εργασία και τη βοήθεια ενός εργάτη της περιοχής μεταμορφώνεται σε εξοχική κατοικία.
Παντρεύονται στο δημαρχείο του Παρισιού στις 13 Ιουλίου 1968, ενώ έχει ήδη φουντώσει ο γαλλικός Μάης. Την ίδια χρονιά τα σοβιετικά τανκς εισβάλλουν στην Πράγα και το ΚΚΕ διασπάται – η Χρύσα και ο Νίκος περνούν στο ΚΚΕ Εσωτερικού και αφοσιώνονται στη δημιουργία αντιδικτατορικών αφισών. Το 1970 εκθέτουν μαζί στην γκαλερί Bonino της Νέας Υόρκης και στην Apollinaire του Μιλάνου. Τον Ιανουάριο του 1982 οι δυο καλλιτέχνες επιστρέφουν για μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα. Εκείνη την περίοδο ο Κεσσανλής δίνει τις δικές του εξωστρεφείς μάχες ως καλλιτέχνης και ως πρύτανης της ΑΣΚΤ.
Ως το τέλος της ζωής τους ζουν μαζί και ταξιδεύουν, συμμετέχουν σε εκθέσεις και υποδέχονται φίλους στο σπίτι των Βριλησσίων, συζητώντας και διαφωνώντας με πάθος. Τo βιβλίο Nikos Kessanlis Amour εκδόθηκε με την ευκαιρία της έκθεσης «Αmour. Μία ανάγνωση στο φωτογραφικό αρχείο του Νίκου Κεσσανλή», που πραγματοποιήθηκε στο Σπίτι της Κύπρου με πρωτοβουλία της Μαρίας Παναγίδου και την υποστήριξη του OUTSET. Contemporary Art Fund από τις 30-11-2017 έως τις 19-1-2018, σε επιμέλεια των Δημήτρη Τσουμπλέκα και Αμάντας Μιχαλοπούλου και συντονισμό της Μαρίας Ραγιά.