Ο βυζαντινός κόσμος: Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία (641-1204)

Description

Στον πρώτο τόμο, υπό τη διεύθυνση της Cecile Morrisson, με τίτλο “Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (330-641)”, παρουσιάστηκε η ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ο δεύτερος τόμος, υπό τη διεύθυνση του Jean-Claude Cheynet, είναι αφιερωμένος στους επόμενους αιώνες (7ος-13ος).

Κατά τη μεσαιωνική εποχή, η τεράστια πολυεθνική Αυτοκρατορία, τσακισμένη σχεδόν από τις σλαβικές και κυρίως τις αραβο-μουσουλμανικές εισβολές, μετασχηματίζεται σε κράτος επικεντρωμένο ξανά στον ελληνικό πληθυσμό. Εξακολουθεί όμως να υποδέχεται τις σλαβικές και αρμενικές μειονότητες, ενώ δεν έχει αποκοπεί εντελώς από την Ιταλία. Οι Βυζαντινοί ηγεμόνες μετατρέπουν, τελικά, το Βυζάντιο στη μεγαλύτερη χριστιανική δύναμη του 10ου και 11ου αιώνα, προτού χρειαστεί να αντιμετωπίσουν έναν νέο αντίπαλο, που έρχεται από τις στέπες της Ανατολής: τους Τούρκους. Η ικανότητα προσαρμογής της Αυτοκρατορίας αντιφάσκει προς την εικόνα μιας συντηρητικής και αμετάβλητης κοινωνίας, την οποία μας παρέδωσαν οι ίδιοι οι Βυζαντινοί, με τον ισχυρισμό ότι οι καινοτομίες τους δεν αποτελούσαν παρά επιστροφή στις παραδόσεις των προγόνων. Οι θεσμοί, οι ιεραρχίες, οι στρατοί τροποποιούνται επανειλημμένα, για να αντιμετωπίσουν τις νέες απειλές ή να εξασφαλίσουν την επέκταση. Η αυτοκρατορική εξουσία μετατρέπεται σε οικογενειακό και δυναστικό σύστημα, που τελειοποιείται επί Κομνηνών. Η Αυτοκρατορία βρίσκει, ωστόσο, την ταυτότητά της στον ορθόδοξο χριστιανισμό που, μετά το τέλος της Εικονομαχίας, θεμελιώνεται πάνω στη λατρεία των εικόνων, η οποία εμπνέει μια ιδιότυπη θρησκευτική τέχνη.

Η Βυζαντινή Εκκλησία απομακρύνεται από την Εκκλησία της Ρώμης, την πρωτοκαθεδρία της οποίας αρνείται να αναγνωρίσει, και επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της προς τις θυγατρικές Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Ρωσίας. Κατά την περίοδο αυτή, ο βυζαντινός πολιτισμός οικειοποιείται την ειδωλολατρική αρχαία ελληνική γραμματεία και πείθεται για την ανωτερότητά της. Η στρατιωτική και οικονομική ισχύς των Λατίνων, που καταλήγει στην άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, οδηγεί τους Βυζαντινούς σε μια αναδίπλωση ως προς την ταυτότητά τους, η οποία αργότερα θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός “έθνους-κράτους”.