Καμένο χαρτί

Description

Αν και το μυθιστόρημα του Γκρην διαδραματίζεται κυρίως σε ένα λεπροκομείο καθολικού μοναστηριού στο Βελγικό Κονγκό, τη δεκαετία του ’60, δεν είναι ένα βιβλίο για τη λέπρα· είναι ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα για έναν άντρα που αρρώστησε από ένα είδος ηθικής λέπρας και βγήκε από αυτή λαβωμένος, ακρωτηριασμένος, χωρίς κανένα ενδιαφέρον πια για τη ζωή και για ό,τι συμβαίνει γύρω του.
Αυτός ο άνθρωπος είναι ένας διάσημος αρχιτέκτονας. Το να κάνει έρωτα ήταν γι’ αυτόν συνώνυμο με το να αγαπά. Ανακαλύπτοντας το λάθος του, τον κυριεύει η αμφιβολία και η απελπισία για τους έρωτες που έζησε, για τη δουλειά του, στην οποία διέπρεψε, και για όλες τις επιλογές του, και καταφεύγει στο Κονγκό, χωρίς να έχει καμιά ιδέα για το τι θα κάνει σ’ αυτή τη χώρα. Εκεί συναντά πιστούς χριστιανούς και άθεους.
Ο Γκρην μπορεί να είναι χριστιανός, αλλά δεν είναι καθόλου διδακτικός. Είναι αμείλικτος στα πορτρέτα των χριστιανών που σκιαγραφεί. Μόνο ένας σώζεται και ζωγραφίζεται με συμπαθητικά χαρακτηριστικά: ο ηγούμενος της αποστολής, ο οποίος ωστόσο παραμένει ένας νηφάλιος, ουδέτερος παρατηρητής, μακριά από τη δράση. Και η Θεία Χάρις είναι απούσα, εκτός κι αν, ίσως, στο τέλος του βιβλίου, αναφύεται πιθανόν η ελπίδα για την παρέμβασή της.
Από την άλλη, η πλευρά των άθεων ζωγραφίζεται με έντονα χρώματα. Ένας δημοσιογράφος χωρίς ενδοιασμούς, η απόλυτη αδιαντροπιά του οποίου επισύρει εντέλει την επιείκεια. Και ένας γιατρός, ακέραιος, θαρραλέος, ευφυής, που δε γνωρίζει τη χαρά της ζωής, αλλά ο αγώνας που δίνει εναντίον της λέπρας τού επιτρέπει να ζει. Αυτός, θρησκεία του οποίου είναι η επιστήμη και η πρόοδος, συμβιώνει αρμονικά με τους μοναχούς.
Γιατί γράφτηκε αυτό το μυθιστόρημα, που από την πρώτη σελίδα του φυλακίζει τον αναγνώστη του σε ένα δάσος γεμάτο υγρασία, μυρωδιές και οδύνες; Είναι άραγε μόνο μια σπουδή για την εσωτερική σκλήρυνση των ανθρώπων, την αδυναμία τους να νιώθουν συγκίνηση και τρυφερότητα; Ή μήπως πρέπει να δούμε, έπειτα από τόσα σημαντικά βιβλία που μας έδωσε ο Γκρην, ύστερα από την επίδειξη δεξιοτεχνίας του μέσω της διαλεκτικής αμαρτίας και χάρης, μετά τη δόξα που απέκτησε, μετά την παραμονή του σε ένα λεπροκομείο που τη φανταζόμαστε συνταρακτική, μήπως πρέπει λοιπόν να δούμε τον απόηχο των ερωτημάτων που θέτει ο ίδιος για τον εαυτό του και για το νόημα της ζωής;
Γιατί αλλιώς, πώς να εξηγήσουμε ότι τούτο το μυθιστόρημα, που δεν έχει την τεχνική τελειότητα του Τέλους μιας σχέσης ούτε το ανθρώπινο βάθος τού Η δύναμις και η δόξα, μας αγγίζει περισσότερο από κάθε άλλο βιβλίο του Γκρην;
[Το ανωτέρω κείμενο βασίστηκε κυρίως στην κριτική του André Fontaine που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde (25/2/ 1961).]