Τοξικομανία δι’ ηρωίνης

Περιγραφή

Ο εξαρτημένος έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το χρόνο. Για αυτόν δεν υπάρχει ιστορικός χρόνος παρά μόνο στιγμές, συνήθως οι στιγμές με την ουσία. Ο χρόνος έχει σταματήσει, έχει παγώσει η έχει ναρκωθεί. Το ενδιαφέρον είναι ότι ανάλογη στάση απέναντι στο χρόνο κρατούν η κοινωνία και οι θεσμοί της, καθώς αποϊστορικοποιούν το φαινόμενο της εξάρτησης, με αποτέλεσμα τη μονομερή προσέγγισή του.

Η χρήση και η εξάρτηση έχουν μακρά ιστορία στην Ελλάδα, και ο Μεσοπόλεμος μπορεί να θεωρηθεί ως η μεταβατική περίοδος. Είναι το πέρασμα της κοινωνίας, κατεξοχήν των αστικών κέντρων, από τη χρήση “παραδοσιακών” ουσιών στην εξάρτηση από ουσίες της νεωτερικότητας, διατηρώντας ταυτοχρόνως έντονα στοιχεία της εποχής που προηγήθηκε, όπως αυτό της χρήσης του χασίς.

Οι εισαγωγές των εξαρτημένων κατά την περίοδο αυτή στο Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο, στην Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο) και στο Δημόσιο Ψυχιατρείο (Δαφνί), σύμφωνα με το υπάρχον αρχειακό υλικό, είναι ενδεικτική του μεγέθους και της πορείας του φαινομένου στην Ελλάδα. Αν και η πρώτη εισαγωγή σε ψυχιατρικό ίδρυμα εξαρτημένου από μορφίνη και κοκαΐνη εντοπίζεται το 1901, βάσει των επεξεργασθέντων στοιχείων και της βιβλιογραφίας της εποχής, από το 1925 και μετά παρατηρείται μια μικρή αλλά συνεχώς αυξητική τάση εισαγωγών με τη διάγνωση της “τοξικομανίας”. Το 1928 σημειώνεται θεαματική αύξηση των εξαρτημένων που εισάγονται για νοσηλεία, με αποκορύφωμα το 1932.

Η τέχνη αποτύπωσε το φαινόμενο κατά κύριο λόγο στη λογοτεχνία, την ποίηση, το θέατρο και το τραγούδι. Ορισμένοι καλλιτέχνες μάλιστα νοσηλεύτηκαν ως εξαρτημένοι στα παραπάνω ιδρύματα. Μεταξύ αυτών ο ποιητής Μήτσος Παπανικολάου, ο ζωγράφος Ανδρέας Κρυστάλλης η Κρυσταλλίδης και ο δημιουργός του ρεμπέτικου Ανέστης Δελιάς.

Η απάντηση της πολιτείας για την προστασία της κοινωνίας από τα “ναρκωτικά” κινήθηκε σε πολλά επίπεδα, κυρίως όμως με ποινικές κυρώσεις στους χρήστες ουσιών. Για την τεκμηρίωση και ενίσχυση αυτών των πολιτικών, αναζητήθηκαν στηρίγματα από τον χώρο της Ιατρικής, ο έλεγχος της οποίας σε συνδυασμό με την ποινική αντιμετώπιση αποτέλεσαν δύο από τα σημαντικότερα συστήματα κοινωνικού ελέγχου της χρήσης και της εξάρτησης.