Πατέρες και γιοι

Description

Η Ρωσία την επόμενη της κατάργησης της δουλείας. Οι πατέρες: σπλαχνικοί, λίγο κουρασμένοι, σκεφτικοί, αλλά και πεπεισμένοι ότι μια γερή δόση αγγλικού φιλελευθερισμού θα λύσει τα προβλήματα μιας χώρας που είναι ακόμη φεουδαρχική. Οι γιοί: μελαγχολικοί, πικραμένοι, πρόωρα απογοητευμένοι, που μισούν κάθε ιδέα μεταρρύθμισης, που πιστεύουν μόνο στην άρνηση, στο “ξεκαθάρισμα”, στην καταστροφή οποιασδήποτε τάξης.
Σαν Άμλετ πριν από την επανάσταση, ο Μπαζάροφ προχωρά πέρα από έναν παράλογο θάνατο, η υστεροφημία του μετεωρίζεται ανάμεσα στους “δαίμονες” του Ντοστογέφσκι και στους μπολσεβίκους του 1917.
Το αριστούργημα του Τουργκένιεφ για τη σύγκρουση των γενεών μοιάζει τόσο φρέσκο, ειλικρινές και συναρπαστικό όσο ήταν για τους αναγνώστες που πρώτοι ήρθαν καταπρόσωπο με τον διάσημο ήρωά του. Η αμφιλεγόμενη απεικόνιση του Μπαζάροφ, του “μηδενιστή” ή “καινούργιου ανθρώπου”, σόκαρε τη ρωσική κοινωνία όταν το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 1862. Η εικόνα της ανθρωπότητας, που χάρη στην επιστήμη απελευθερώνεται από παμπάλαιες συμβάσεις και προκαταλήψεις, μπορεί να αποβεί απειλητική για οποιουσδήποτε πολιτικούς ή θρησκευτικούς θεσμούς και είναι ιδιαίτερα δραστική στις μέρες μας.

Ο Τουργκένιεφ υπήρξε μετριοπαθής, φιλελεύθερος, εχθρός απέναντι σε όλες τις πίστεις που κάνουν τους ανθρώπους να χάνουν τη λογική και την έννοια του μέτρου. Ίσως να νόμισε ότι με το “Πατέρες και γιοι” θα ξόρκιζε τις πιο αγωνιώδεις προαισθήσεις του, εξημερώνοντάς τες στην αγκαλιά της οικείας του ρωσικής φύσης, με μια κλασική μυθιστορηματική δομή τύπου Πούσκιν – όπως την είχε επεξεργαστεί για να συνδέσει τον νέο ρεαλισμό με την αρμονική σύλληψή του για την τέχνη. Τα πάθη που το βιβλίο του αποδέσμευσε στους συγχρόνους του γκρέμισαν τις εύθραυστες άμυνές του· γι’ αυτόν το λόγο και οδηγήθηκε σε μεγάλη απόγνωση. Σ’ εμάς πάλι, όλη η ομορφιά που εκπέμπει το “Πατέρες και γιοι” βρίσκεται στην ανησυχητική δυσαρμονία του πλαισίου και του μηνύματος, στην ένταση που επιβάλλει αυτό το εκρηκτικό φορτίο του οποίου οι αλυσιδωτές αναφλέξεις θα αντηχήσουν σε όλο τον κόσμο.