Οι ρίζες της ναζιστικής βίας

Περιγραφή

Ο στόχος αυτού του δοκιμίου δεν είναι να αποκαλύψει τα “αίτια” του εθνικοσοσιαλισμού, σε κάποια ντετερμινιστική προοπτική, αλλά μάλλον “ρίζες”, δηλ. στοιχεία που συγκροτούν ένα ιστορικό φαινόμενο και γίνονται ουσιώδη συστατικά του μόνο αφού έχουν συμπυκνωθεί και αποκρυσταλλωθεί εντός του.

Οι πολιτισμικές ρίζες του ναζισμού εντοπίζονται στον μακρό 19ο αιώνα, αφενός σε μια σειρά θεσμούς (φυλακή, στρατώνας, εργοστάσιο) που διέπονται από ένα σύνολο νέων αρχών (πειθαρχία του χρόνου και των σωμάτων, εξορθολογισμός της διοίκησης, υποταγή στις μηχανές) αφετέρου στην κατάχτηση και αποικιοποίηση του εξωευρωπαϊκού χώρου, ιδιαίτερα της Αφρικής. Σε τούτα τα γεγονότα αντιστοιχεί, στο ιδεολογικό επίπεδο, η κατασκευή ρατσιστικών στερεότυπων που αντλούν κατά πολύ στοιχεία από τον επιστημονισμό του ύστερου 19ου αιώνα: ο “ταξικός ρατσισμός” θέτει σε όρους “φυλής” και μέσα από την έννοια της “έμφυτης εγκληματικότητας” το κοινωνικό ζήτημα, δηλ. το πρόβλημα των εργαζόμενων τάξεων, που ταυτίζονται με τους “αγρίους” του αποικιακού κόσμου, ενώ μια νέα ερμηνεία του πολιτισμού, βασισμένη πάνω στα μοντέλα του ευγονισμού και του κοινωνικού δαρβινισμού, συνδυάζεται με την ιμπεριαλιστική αγόρευση σχετικά με την “εξαφάνιση των κατώτερων φυλών”, θεωρητική νομιμοποίηση των αποικιακών γενοκτονιών. Αναδύεται τέλος μια νέα εικόνα το�� Εβραίου -στηριγμένη κατά πολύ πάνω στη φιγούρα του διανοούμενου- που χρησιμοποιείται ως μεταφορά για μια υποτιθέμενη ασθένεια του κοινωνικού σώματος. Η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που διαλύει τη μακαριότητα και τις ψευδαισθήσεις της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων, πραγματοποιεί μια σύγκλιση όλων αυτών των επιπέδων μέσα σ’ ένα περιβάλλον ασύλληπτης έως τότε βίας. Με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, και μπροστά στην απτή απειλή των εργατικών επαναστάσεων, το σκηνικό που επέτρεψε τη ναζιστική σύνθεση έχει ήδη στηθεί.

Ο Traverso τονίζει ότι, μολονότι το Άουσβιτς αποτελεί, κατ’ αυτή την έννοια, νόμιμο τέκνο της δυτικής κουλτούρας, αυτό δεν σημαίνει ότι αποκαλύπτει τη βαθύτερη ουσία της Δύσης ή την αναπότρεπτη κατάληξή της αλλά “μια από τις δυνατότητές της, μια από τις όψεις της, μια από τις πιθανές παρεκκλίσεις της”.