Οι λέξεις και τα πράγματα

Περιγραφή

Το βιβλίο αυτό δεν αναφέρεται σε μια “ιστορία” των επιστημών του ανθρώπου, αλλά σε μια αρχαιολογία αυτού το οποίο είναι συγκαιρινό μας. Οι επιστήμες του ανθρώπου είναι κάτι περισσότερο από ένας τομέας της γνώσης: είναι ήδη πρακτικές, ήδη θεσμοί. Ο Μισέλ Φουκώ αναλύει την εμφάνισή τους, τους αμοιβαίους δεσμούς τους και τη φιλοσοφία η οποία υποβαστάζει τις επιστήμες του ανθρώπου. Ο “άνθρωπος” έκανε την εμφάνισή του εντός της γνώσης μας πολύ όψιμα: γεννήθηκε από μια εσωτερική μεταλλαγή του πολιτισμού μας, με αφετηρία τον 17ο αιώνα, εντός των τριών τομέων όπου η κλασική γλώσσα είχε το προνόμιο της ικανότητας αναπαράστασης της τάξης των πραγμάτων – Γενική Γραμματική, Ανάλυση του Πλούτου, Φυσική Ιστορία. Στις αρχές του 19ου αιώνα συγκροτήθηκε μια Φιλολογία, μια Βιολογία επίσης, μια Πολιτική Οικονομία. Τα πράγματα εκεί υπακούουν στους νόμους του προσίδιου γίγνεσθαί τους και όχι πλέον στους νόμους της αναπαράστασης. Η βασιλεία του Λόγου τελειώνει και, στη θέση που αφήνει κενή, εμφανίζεται ο “άνθρωπος” – ένας άνθρωπος ο οποίος μιλά, ζει, εργάζεται, και έτσι γίνεται αντικείμενο μιας δυνατής γνώσης. Την ημέρα, ίσως σύντομα, που θα αλλάξουν και πάλι αυτές οι συνθήκες, ο “άνθρωπος” θα εξαφανιστεί, ελευθερώνοντας τη δυνατότητα μιας νέας σκέψης.

“Αυτό το βιβλίο πρέπει να διαβαστεί ως μια συγκριτική και όχι ως μια συμπτωματολογική μελέτη. Δεν ήταν πρόθεσή μου, βάσει ενός επιμέρους τύπου γνώσης ή σώματος ιδεών, να κάνω το σχεδιάγραμμα μιας περιόδου ή να ανασυστήσω το πνεύμα ενός αιώνα. Αυτό που ήθελα να κάνω ήταν να παρουσιάσω, δίπλα-δίπλα, έναν προσδιορισμένο αριθμό στοιχείων: τη γνώση των έμβιων όντων, τη γνώση των νόμων της γλώσσας και τη γνώση των οικονομικών γεγονότων, και να τα συσχετίσω με τον φιλοσοφικό λόγο που υπήρξε σύγχρονός τους, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου εκτεινόμενης από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα. Δεν επρόκειτο για μια ανάλυση του Κλασικισμού εν γένει, ούτε για την αναζήτηση μιας κοσμοθεώρησης, αλλά για μια αυστηρά “τοπική” μελέτη”. (Μισέλ Φουκώ)