Κριτική φιλοσοφία και λογική των θεσμών

Description

Παραδόξως, ενώ ο Κ. Ψυχοπαίδης θεωρείται από πολλούς ο σημαντικότερος εν ζωή νεοέλληνας φιλόσοφος, ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του περισσότερο κοινωνικό επιστήμονα. Το έργο του όντως μελετά τόσο κοινωνικούς θεωρητικούς με φιλοσοφικό τρόπο όσο και φιλοσόφους υπό κοινωνικό πρίσμα. Έτσι η μελέτη του για τον Καντ έχει προεκτάσεις για την κοινωνική θεωρία. Μάλιστα η σημασία του Καντ, εισηγητή της κριτικής φιλοσοφίας, είναι καθοριστική σ’ αυτό το επίπεδο, αφού με βάση αυτόν ορίζεται η κριτική στάση που απαιτεί η κοινωνική θεωρία. Μέσω αυτού μπορούμε, πρώτα πρώτα, να υπερβούμε τον σχετικισμό, την άποψη ότι “όλα είναι σχετικά”, που αναχαιτίζει κάθε κριτική. Αυτή η άποψη είναι φυσικό να κυριαρχεί στη σύγχρονη κοινωνία, αφού αφοπλίζει την κριτική εναντίον της. Αλλά δεν είναι φυσικό να την ασπάζονται οι κοινωνικοί επιστήμονες, αφού έτσι δέχονται την κυρίαρχη ιδεολογία και άρα, παύουν να είναι επιστήμονες. Η συμβολή του Καντ ανιχνεύεται εδώ με αφετηρία την πολιτική σκέψη του. Κατ’ αυτόν, οι όροι για την ύπαρξη μιας ελεύθερης κοινωνίας φανερώνονται όταν εξετάζουμε πώς πραγματώνονται οι θεσμοί, γιατί αυτό δείχνει και πώς θα όφειλαν να διορθωθούν για να μην καταργεί η κοινωνία την ελευθερία που η ίδια προϋποθέτει. Αντίθετα με μια διαδεδομένη άποψη, η θέσπιση του κοινωνικού δεσμού δεν παραμένει αυθόρμητη. Είναι πάντα μια αυτό-δέσμευση, που έχει ως προϋπόθεση την ελευθερία όσων δεσμεύονται. Αυτό ισχύει και όταν η πραγματικότητα αίρει την ελευθερία. Λ.χ. η ιδιοκτησία προϋποθέτει την ελευθερία παρόλο που την καταστρατηγεί στην πράξη. στην αυτό-δέσμευση στηρίζεται έτσι και η γνώση της κοινωνίας και η κριτική της.