Ινδία: Φιλελεύθερη δημοκρατία και ακροδεξιά

Περιγραφή

Τι μας αφορά ένα κείμενο για την πολιτική της Ινδίας; Πολύ περισσότερο απ’ όσο μπορεί να πιστέψει κάποιος πού εξακολουθεί να βλέπει την Ινδία σαν έναν κόσμο εξωτικό, μακριά από το προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων. Η Ινδία είναι ασφαλώς μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες παγκοσμίως χώρες, μία από τις λίγες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο και κλειδί στη γεωπολιτική της Ασίας, κι επιπλέον μία χώρα με πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση -ιδίως μετά τη σύσταση το 2009 (με την Ρωσία, την Κίνα, την Βραζιλία και τη Νότιο Αφρική) των BRICS. Επίσης, υπήρξε μία από τις χώρες με τεράστιο κομμουνιστικό κίνημα στο παρελθόν -το αριθμητικά πολυπληθέστερο, ύστερα από της Κίνας και της Ινδονησίας- και η χώρα στην οποία υπήρξε πρώτη εκλεγμένη κομμουνιστική κυβέρνηση (το 1957 στην πολιτεία της Κέραλα). Παρά τις τεράστιες ιδιομορφίες της, η Ινδία αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο χαρακτηριστικό, τηρουμένων των αναλογιών, για πολλές μεταποικιακές κοινωνίες και στις εσωτερικές της πολιτικές εξελίξεις ανιχνεύονται τάσεις που αντανακλούν, κάποτε μεγεθυμένα, εξόχως χαρακτηριστικά παγκόσμια ρεύματα.
Ένα τέτοιο φαινόμενο είναι η άνοδος της ακροδεξιάς, το ειδικό αντικείμενο της ανάλυσης του Αϊτζάζ Αχμάντ. Δεν πρόκειται για ένα περιθωριακό φαινόμενο αλλά για ένα γεγονός που παρακολουθούμε με ανησυχία στην παγκόσμια κοινωνία, στην Ευρώπη και στην Αμερική, στο Ισραήλ και στον Μουσουλμανικό κόσμο, υπό διάφορες αμφιέσεις: σε κοινωνίες της περιφέρειας συχνά διατηρώντας ψήγματα αντιαποικιακής ρητορικής, στην Ευρώπη και ιδίως στην πρώην Ανατολική Ευρώπη με νοσταλγικές κάποτε αναφορές στον ιστορικό φασισμό ή ναζισμό, στις ΗΠΑ συνδεόμενο με τον γηγενή θρησκευτικό φονταμενταλισμό και μιλιταριστικές εθνικές εξάρσεις… Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι μόνο η σχέση αυτών των μορφών της Νέας Δεξιάς με τα φασιστικά φαινόμενα του μεσοπολέμου, αλλ’ ακόμη περισσότερο η σχέση τους με τη φιλελεύθερη δημοκρατία στις μορφές που αυτή παίρνει σήμερα. Φιγούρες όπως ο Νετανιάχου στο Ισραήλ, ο Ερντογάν στην Τουρκία, ο Τραμπ στις ΗΠΑ, ο Μπολσονάρου στη Βραζιλία και ο Μόντι στην Ινδία δεν είναι απλώς ατομικές περιπτώσεις αλλά προϊόντα μιας αναγκαιότητας την οποία φαίνεται να γεννά το ίδιο το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα στη παρούσα ιστορική του κρίση – και το γεγονός ότι δύο τουλάχιστον από τις χώρες των BRICS αρπάχθηκαν από μία επιθετική ακροδεξιά προσδεδεμένη στο αμερικανοϊσραηλινό άρμα είναι ενδεικτικό του τί ακριβώς διακυβεύεται τούτη τη στιγμή στην παγκόσμια σκηνή. Αυτή τη διάσταση, την εσωτερική σχέση της ακροδεξιάς με τη φιλελεύθερη δημοκρατία στις σημερινές της μορφές, είναι που κυρίως φορτίζει η λαμπρή ανάλυση του Αϊτζάζ Αχμάντ (και αυτό είναι κάτι που μας δίνει αφορμή, πέραν των άλλων, να ξανασκεφτούμε την ελληνική περίπτωση).
Ποιος είναι όμως ο Αϊτζάζ Αχμάντ; Μαρξιστής θεωρητικός της λογοτεχνίας και πολιτικός αναλυτής, είναι ένας από τους σημαντικότερους διανοητές της Ινδίας σήμερα με παγκόσμια απήχηση.