Η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό

Description

Όταν πρωτοεκδίδεται το έργο αυτό στα 1930, ο Φρόυντ είναι πλέον άρρωστος και καταβεβλημένος, ενώ η ναζιστική απειλή θα τον αναγκάσει να εκπατριστεί και να καταφύγει στο Λονδίνο. Εδώ και κάποια χρόνια, έχει δώσει μια νέα τροπή στην ψυχαναλυτική σκέψη, προτείνοντας την ιδέα της ενόρμησης του θανάτου.
Στην τροχιά αυτής της τολμηρής ιδέας, που συναντά αντιδράσεις ακόμη και σε ψυχαναλυτικούς κύκλους, κινείται το κείμενο της “Δυσφορίας μέσα στον πολιτισμό”. Σύμφωνα με αυτήν, η επιθετικότητα και η καταστροφή είναι βιολογικώς εγγενή στοιχεία της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας και ανάγονται στον φόνο που διέπραξαν οι γιοι εις βάρος του πρωτόγονου πατέρα σε αμνημόνευτους χρόνους. Το αίσθημα ενοχής που θα προκύψει κατ’ αυτόν τον τρόπο θα εξηγήσει τη γέννηση της συνείδησης, την πολιτισμική εξέλιξη και τη δυσφορία του ατόμου μέσα στις πολιτισμένες κοινωνίες.
Μεταξύ άλλων, ο Φρόυντ εκφράζει κάποιες επιφυλάξεις για τη μεταφορά ψυχαναλυτικών όρων στο επίπεδο της μελέτης του πολιτισμού, ενώ δεν διστάζει να επιδοθεί, πάντα με τη “φιλική ουδετερότητα” του θεράποντα ψυχαναλυτή, σε έναν ανθρωπιστικού τύπου προβληματισμό για τη θέση και το μέλλον του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες, που αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι η βία ανήκει στις πραγματικές συνθήκες υπό τις οποίες έχουν συσταθεί.

Με το έργο αυτό, μέσα από μια φιλοσοφική ώθηση, η ψυχανάλυση δεν προτείνεται απλώς ως μία ψυχολογική θεωρία και θεραπευτική πρακτική, αλλά και ως ένα κλειδί για την κατανόηση της ιστορίας και του πολιτισμού.