Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 1918-1956

Περιγραφή

Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν περιγράφει στο “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ” τη διαδικασία γέννησης και γιγάντωσης που τεράστιου δικτύου στρατοπέδων εγκλεισμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση και το καθεστώς του τρόμου που επιβλήθηκε σε αυτά, κατασπαράσσοντας εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Στάλιν (1923-1953). Γραμμένο από το 1958 ώς το 1967 υπό άκρα μυστικότητα, τον Δεκέμβριο του 1973 εκδόθηκε στο Παρίσι το πρώτο μέρος του έργου, αφού προηγουμένως η Κα-Γκε-Μπε είχε κατασχέσει στη Σοβιετική Ένωση ένα αντίγραφο του χειρογράφου. Από το 1974 ώς το 1978 κυκλοφόρησαν και οι τρεις τόμοι του έργου σε αγγλική μετάφραση. Το 1974 δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Πάπυρος και η ελληνική μετάφραση του πρώτου τόμου (Μέρη Ι-ΙΙ, μετάφραση Κίρας Σίνου· επανακυκλοφόρησε από τον Πάπυρο σε νέα έκδοση το 2009). Μέχρι το 1990 το έργο παρέμενε απαγορευμένο στη Σοβιετική Ένωση.

Σήμερα οι Εκδόσεις Πάπυρος προσφέρουν στους Έλληνες αναγνώστες τον δεύτερο τόμο του Αρχιπελάγους Γκουλάγκ (Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 2, Μέρη ΙΙΙ-IV), σε μετάφραση από τα ρωσικά Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη (η μετάφραση του έργου θα ολοκληρωθεί το 2014 με την κυκλοφορία του τρίτου τόμου).

Στο “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 2” (Μέρος ΙΙΙ: Στρατόπεδα εξόντωσης / εργασίας – Μέρος IV: Η ψυχή και το συρματόπλεγμα) ο Σολζενίτσιν εστιάζει στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, την καρδιά του Αρχιπελάγους. Παρακολουθούμε τη γέννησή τους, την εδραίωσή τους και την εξέλιξή τους σε ένα τεράστιο δίκτυο που “μόλυνε σαν καρκίνωμα” όλη τη σοβιετική επικράτεια. Σε αυτό το Αρχιπέλαγος γεννιέται ένα νέο “έθνος σκλάβων”, που αναπτύσσει τη δική του γλώσσα και τη δική του κουλτούρα: οι “ιθαγενείς” έχουν τα δικά τους έθιμα, τους δικούς τους κανόνες, τις δικές τους κάστες και ιεραρχίες· διαμορφώνεται έτσι ένα ιδιαίτερο (υπ)ανθρώπινο είδος, οι κρατούμενοι (ζεκ), που είναι το μοναδικό βιολογικό είδος που δεν αναπαράγεται βιολογικά, αλλά με τα διαδοχικά και επιταχυνόμενα κύματα συλλήψεων και εγκλεισμών.

Ο Σολζενίτσιν, που βίωσε στο πετσί του και ο ίδιος επί οκτώ χρόνια τον εγκλεισμό στο στρατόπεδο, καθηλώνει τον αναγνώστη περιγράφοντας τις συντεταγμένες και την ανθρωπογεωγραφία αυτού του αδιανόητου μα απόλυτα υπαρκτού κόσμου. Σκληρότητα, ειρωνεία, ωμότητα, λυρισμός, χιούμορ, αυτοϋπονόμευση, εμβάθυνση στον ψυχισμό, στα ιδεολογικά, κοινωνικά, ψυχολογικά κίνητρα που διαμορφώνουν τη στάση του ανθρώπου απέναντι στους άλλους και στον ίδιο του τον εαυτό: το “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 2” είναι μια δυσπρόσιτη κορυφή στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένα κλασικό έργο που παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρο, ως ανατομία της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στην κτηνώδη εξουσία.

ΥΓ: Τον Αύγουστο του 2013 έγινε γνωστό ότι οι στρατιωτικές αρχές του στρατοπέδου του Γκουαντάναμο δεν επέτρεψαν να παραδοθούν σε έναν βρετανικής καταγωγής κρατούμενο οι τόμοι του “Αρχιπελάγους Γκουλάγκ” που του είχαν στείλει οι δικηγόροι του. Και μόνο τούτο το “έλασσον” γεγονός μαρτυρεί τη δύναμη του έργου του Σολζενίτσιν.